EFE RAKI FABRİKASI
Menderes, İzmir
2003 | Endüstriyel
İzmir İli, Menderes İlçesi, TEKELİ Organize Sanayi Bölgesinde 21.000 m² arsa üzerinde binaların toplam inşaat alanı 9114 m² olan, (ayrıca 600 m² sundurma altında ve 6250 m² açık alanda tesis) EFE Rakı Fabrikasının projelerini hazırladık ve inşaat süresince mesleki idari kontrollüğünü yürüttük.
Parsel zemini, arasında 5.00 m kot farkı olan 2 bölüm şeklinde +109m ve +114m kotlarında tesviye edilmişti. Tasarımımızı bu kot farkını, makine ve ekipmanların gerektirdiği bina yüksekliklerini ve üretim akışını dikkate alarak geliştirdik. Hammadde (kuru ve yaş üzüm) ile mamul ürünün +114 m kotundaki alandan giriş ve çıkışını düzenledik. Giriş kapısı, Kantar, kuru üzüm deposu, şişeleme holü (boş şişe girişi ve dolu şişe çıkışı) ve personel girişi üst platforma, diğer üretim ve yönetim binaları ise + 109 kotundaki alt platforma yerleştirildi. Her iki platform arasındaki ulaşımı 50 m uzunluğunda % 10 eğimli iki rampa ile sağladık.
Üretim akışının gereği farklı yüksekliklerde ve iki ayrı kotta yer alan üretim hollerinin kütlesel kompozisyonunda ve boyutlandırılmasında oranlara özen gösterildi. Üretim holleri, İki ayrı kottaki platformlar arasında inşa edilen 6.00 m yüksekliğinde istinat duvarına birleştirildi.
+115.50 m kotundaki Şişeleme bandının yer aldığı ve aynı zamanda boş ve dolu şişe deposu olarak kullanılan 40 m x 40 m boyutlarındaki binanın zemin katı betonarme olarak inşa edildi. Diğer üretim holleri taşıyıcı strüktürü çelik konstrüksiyon olarak tasarlandı. Çelik konstrüksiyon kaset cephe elemanları ile giydirildi. Isı yalıtımı olarak kaset içlerinde 10 cm kalınlığında taş yünü kullanıldı. Büyük boyutlu üretim holü ve depoların görünümlerini hafifletmek amacıyla, düşey düzleminde 10 cm yüzey farkı ile iki ayrı renkte profil levhalarla cephe kaplaması yapıldı. Renk olarak, suyla karışmış rakının ve aynı zamanda temizliği sembolize eden beyaz ile serinliği ifade etmesi için açık gri “buz” rengi tercih edildi. Birbirinden az ton farkı olan bu iki rengin yaratacağı yeknesaklığı kırmak üzere pencere doğramalarında kırmızı, kapılarda koyu lacivert renkler tercih edildi.
Üretim holleri arasındaki boşluğa üst ve alt platformlardan girişi bulunan 3 katlı “Personel Binası” yerleştirildi. +109.0m kotunda binanın zemin katında bakım atölyeleri ile bakım şefi odası planlandı. Bay ve bayan personel soyunma bölümleri binanın 1. katında yer almaktadır. En üst katta ise Personel Yemekhanesi bulunuyor. Üretim holleri arasına sıkışmış bu binanın çatısı tonoz olarak tasarlandı ve çelik konstrüksiyon olarak inşa edildi. Geniş saçakları ve yarım daire çatı formu ile dikdörtgen prizma formundaki üretim binalarına kontrast bir görünüm yaratılmaya ve çalışıldı. Bina cephesindeki merdiven iki platform arasında personel yaya ulaşımını sağlarken, merdiven sahanlığından ara kattaki personel soyunma kısmına ulaşılmaktadır. Böylece, personelin mesai başlangıcında ve bitiminde soyunma, temizlenme ve giyinme eylemlerini ulaşılması en kolay bir mekanda olması sağlandı. Yemek Salonunun girişi geri çekilerek tonoz çatı altında bir korunaklı bir alan yaratıldı.
Yönetim binası, +109.50m kotunda, 2 katlı ve giriş holüne 10 derecelik açı ile bağlanan biri kare diğeri dikdörtgen planda iki bina şeklinde tasarlandı. Kare plana sahip bina bölümü tesisin üst yönetimine ayrıldı. Dikdörtgen bina ise Yönetim kadroları ve personelini çalışma mekanları olarak düzenlendi. Betonarme olarak inşa edilen iki bina birbirine 1. kat kotunda çelik konstrüksiyon bir köprü ile bağlandı. Trapez plandaki giriş holünden köprüye çelik konstrüksiyon merdiven ile bağlantı sağlandı. Holün çatısı her iki cephede saçak yapacak şekilde düz bir çatı ile çelik konstrüksiyon olarak imal edildi. Kare plana sahip üst yönetim bölümünün çatısına dairesel bir form verildi. Bu çatı formunun altında yer alan mekanının tamamı Yönetim Kurulu Başkanı kullanımına ayrıldı. Çatının dairesel formu bu mekana hacim katarken, iki kotu kapladığından, alt bölüm, Y.K. Başkanının çalışma, ağırlama ve toplantı olanaklarını sağlayacak şekilde, aynı mekan içindeki üst bölüm ise Y.K. Başkanının özel çalışma, özel görüşme ve dinlenmesi için düzenlendi.
Yönetim personelinin çalışma mekanlarının yer aldığı dikdörtgen plandaki binanın üst katının yüksekliği, çelik konstrüksiyon yarım daire formunda tonoz çatı ile örtülerek mekana hacim kazandırıldı. Cephe kaplamaları Işıklar cephe kaplama tuğlaları ile yapıldı.
Tesiste bünyesinde yer alan “Trafo Binası”, “Buhar Üretim-Su Yumuşatma-Su deposu-Soğutma”, “Kontrol ve Laboratuar” binaları betonarme karkas olarak inşa edildi. Bu binaların tasarımlarında, üretim holleri ile ve kendi içlerinde orantılı yapılar olmasına özen gösterildi.
Bir de kendimizi şöyle hicivlendiriyoruz: “Bugüne kadar Tekel tarafından üretilen RAKI’nın, üretim tesisleri için mevcut devlet binaları kullanılmış. Bu nedenle, MİMAR bu tesislerin tasarımında rol almamış. Özel sektörün de rakı üretmesine izin verilmesinden sonra ülkemizde ilk kez ELDA (EFE) tarafından gerçekleştirilen RAKI üretim tesisi bir MİMAR’a başvurularak yapılmış. Dolayısıyla Türkiye de ilk “Rakı Fabrikası” tasarlayan mimarlık kuruluşuyuz.”
